Soms kom ik van die zinnen tegen die maar door mijn hoofd blijven zoemen. In dit geval “integriteit dient geïncorporeerd te worden in de processen van de organisatie”. Daar kun je toch nauwelijks tegen zijn? Maar in wezen is het kolder. Net zo min als een neuron een beslissing kan nemen, is een proces integer of niet. Processen zijn per definitie a-ethisch en a-moreel. Ze nemen geen beslissingen en wegen geen waarden en normen. Het proces beschrijft een serie activiteiten die leiden tot een specifiek resultaat.

Wellicht heeft de ontwerper van het proces bedacht dat een specifiek resultaat wenselijk of niet wenselijk is, en daarmee gerealiseerd of juist uitgesloten moet worden, maar dat maakt het proces zelf niet integer of niet niet-integer.

Integer handelen veronderstelt een keuze-moment, een wegen van waarden en belangen en een sociale context. Ik heb nog nooit een proces iets dergelijks zien uitvoeren. Natuurlijk, tegenwoordig zijn we heel goed in staat om handelingen die we niet-wenselijk vinden via processen zo veel mogelijk onmogelijk te maken. Iemand die niet integer wil handelen (bijvoorbeeld omdat hij zichzelf onrechtmatig wil bevoordelen) zal het moeilijker hebben als het proces dit bemoeilijkt. Het proces waarborgt echter niet de integriteit van de persoon die het proces uitvoert. Het proces waarborgt alleen het resultaat waarvan bij voorbaat is bepaald (lees: in het verleden) dat dit het wenselijke resultaat is.

Het proces, dat zogenaamd integer zou zijn, is dus bij voorbaat achterhaald, ze sluit aan bij dat wat wenselijk was op het moment van proces-inrichting. Het proces antwoord daarmee nooit aan de realiteit van vandaag de dag. De uitvoerder kan dus ook altijd zeggen ‘ik heb de vastgestelde procedure gevolgd’. Maar deze uitspraak zegt weer niets over zijn eigen integriteit en ze toont misschien wel dat het zelfs onmogelijk is om als uitvoerder zelf integer te zijn omdat de activiteiten vast liggen en een persoonlijk oordeel niet procesmatig is vast te leggen met een vast resultaat tot gevolg.

Tags: Ethiek, Integriteit, Organisatie, Procesinrichting, Compliance

Gisteren heb ik voor het eerst gesproken over verantwoord besluiten in organisaties. Een eerste start richting “Een wijs besluit!” over verantwoord besluiten in organisaties in het licht van MVO of het publieke terrein. We hebben gesmuld van de modellen die aan de basis liggen van een ethisch besluit en van de casuïstiek die we hieraan konden linken. Een ontzettend levendig verhaal, met pakkende voorbeelden en veel nieuwe gedachten.

Mijn titel van blog zegt niet ‘ethiek’ of ‘verantwoord besluiten’, maar Ethiek en geluk. Onze middag ging ook over geluk. Omdat de ideeën van de filosofen die ter tafel kwamen een directe link leggen tussen ethisch handelen, wijs handelen en geluk.
Aristoteles stelt dat een deugdzame mens (hij die het juiste midden weet te vinden) een gelukkige mens is.
Voor Kant is de menselijke waardigheid de belangrijkste pijler onder zijn plichten-ethiek. En een mens die zich gewaardeerd voelt, zichzelf waardeert (i.t.t. zelfminachting) is een gelukkige mens. Geluk is menswaardig zijn!
En dan natuurlijk Mill - happiness als uitgangspunt van ethiek. Duidelijker kan bijna niet. Maar ja, er is wel zo iets als gradaties in happiness. Geluk ligt niet voor het oprapen en vaak kent de weg er naar toe heel wat tegenslagen en leed.
Bij Arendt komen we behangen en mishagen tegen. Een besluit, dat onze goedkeuring draagt behaagt. Een besluit dat onze afkeuring draagt mishaagt.

Een wijs besluit lijkt een heel bijzonder ‘surplus aan effect’ te hebben.

Tags: Ethiek, Organisatie, MVO, Publiek, Aristoteles, Kant, Arendt, Mill